Arkeo-turizm kapsamında Anadolu’nun paleolitik göçü: Karain Mağarası örneği

Abstract

“İlk insanlar, mağaralar ve ilk barınaklar… Bu ilişki insan türünün dünya üzerinde göründüğü ilk andan itibaren başlamış ve milyonlarca yıl sürerek zamanımıza kadar ulaşmıştır” (Taşkıran, 2018: 62). Bu ilişkide insanlık tarihinin en uzun koşusu olarak görülen Paleolitik Çağ, konar-göçer ve avcı-toplayıcı yaşamlardan yerleşik topluluk yaşam biçimine (Kartal, 2022), diğer bir ifadeyle uzun mesafelerde gerçekleşen insan hareketlerine (göç) ışık tutmaktadır (Aydın, 2017). Bu insan hareketleri; el becerisini, ateşin kontrolünü, çeşitli ölü gömme adetlerini, inanç sistemini, deniz taşıtlarının ve müzik aletlerinin yapımını, çeşitli sanat tasvirlerini ve soyut düşünceyi de beraberinde getirmektedir. Güneybatı Asya coğrafyasında Paleolitik Çağ; Alt, Orta ve Üst Paleolitik ve Epipaleolitik dönemlere ayrılmaktadır. Alt Paleolitik Dönemde insanlık, toplayıcılık ve avcılık temelli; Orta ve Üst Paleolitik Dönemde ise “Uzman avcı” olarak tasvir edilmektedir. Bu dönemde “Uzman avcı” olarak tasvir edilen insanlar için göç eylemleri büyük ve orta boyutlu memeli hayvanların göçü ile eşgüdümlü olmaktadır. Paleolitik dönemde insanların konar-göçer yaşam biçimini tercih etmesinde gerçekleştirilen göç eylemleri zorunlu kılmaktadır (Kartal, 2022). Bu göç izleri Anadolu’da paleolitik dönemin önemli bir merkezi olan Karain Mağarası’nda (www. kvmgm.ktb.gov.tr) karşımıza çıkmaktadır. Bu göç yolundan yola çıkarak bu çalışmanın amacı Karain Mağarası’nı turist gruplarına anlatan profesyonel turist rehberlerinden yararlanılarak göç ve arkeo-turizm ilişkisine yeni bir bakış açısı sergilemektir. Çalışmanın uygulama bölümünde nitel araştırma yöntemi izlenmiştir. Amaçlı örnekleme yöntemlerinden kartopu örnekleme tekniği benimsenmiş ve yarı yapılandırılmış görüşme formu kullanılarak turist rehberlerinden elde edilen veriler, betimsel analize tabi tutulmuştur. Elde edilen bulgular ışığında, göç ve arkeo-turizm ilişkisinin turist rehberleri anlatımında geliştirilmesine yönelik bazı çözüm önerileri sunulmuştur.

“The first people, caves and the first shelters… This relationship started from the first time the human species appeared on earth and has reached our time by lasting millions of years” (Taskiran, 2018: 62). In this relationship, the Paleolithic Age, which is seen as the longest run in human history, sheds light on human movements (migration) (Aydın, 2017) that take place over long distances, from nomadic and hunter-gatherer lives to settled community lifestyles (Kartal, 2022). These human movements; It brings with it manual dexterity, control of fire, various burial customs, belief system, the making of watercraft and musical instruments, various artistic depictions and abstract thought. Paleolithic Age in Southwest Asia; It is divided into Lower, Middle and Upper Paleolithic and Epipaleolithic periods. In the Lower Paleolithic, humanity was based on gathering and hunting; in the Middle and Upper Paleolithic Period, humanity is described as “Expert hunter”. During this period, migration actions for people described as “expert hunters” are coordinated with the migration of large and medium-sized mammals. During the Paleolithic period, people’s preference for the nomadic lifestyle necessitates the migration actions (Kartal, 2022). These migration traces appear in the Karain Cave (www. kvmgm.ktb.gov.tr), an important center of the Paleolithic period in Anatolia. Based on this migration route, the aim of this study is to present a critical point of view concerning with the relationship between migration and archaeo-tourism by making use of professional tourist guides who tell Karain Cave to tourist groups. In the application part of the study, the qualitative research method was followed. Snowball sampling technique, one of the purposive sampling methods was adopted and the data obtained by utilising a semi-structured interview form upon tourist guides were subjected to descriptive analysis. In the light of the findings, some solution suggestions were presented to improve the relationship between migration and archeo-tourism in the narrative of tourist guides.