Talasemi genetiğinde zor olgular
Özet
Talasemi sendromları, hemoglobinleri oluşturan globin zincirlerinin (α, β, γ, δ) yetersiz sentez
oranının önemli ölçüde azalması, böylece dengesiz zincir sentezine yol açması sonucunda,
eritrosit öncüllerine zarar vererek etkisiz eritropoeze veya olgun eritrositlere zarar vererek
hemolitik anemiye veya her ikisini de sebep olması ile oluşan dünyada en sık gözlenen tek
gen hastalıklarıdır (1). Alfa Talasemi sendromları yaklaşık 200 civarında delesyon ve nokta
mutasyonları ve nadir büyük delesyon mutasyonları olarak üç grup mutasyon tipinden kaynaklanır.
Delesyonel mutasyonlar en sık rastlanan mutasyon tipidir. nokta mutasyonlarının
da, son yıllarda delesyon mutasyonları kadar yaygın olduğu yayınlanmıştır. Büyük delesyonel
mutasyonlar; ATR-16 ve FIL gibi nadir varyantlar da vardır. (2). Beta Talasemi sendromlarında
350’den fazla mutasyon tanımlanmıştır, bumların çoğunluğu nokta mutasyonlarıdır, ayrıca
nadir görülen büyük gen delesyonları, dominant β-talasemi mutasyonları,β-talaseminin
olağandışı durumları; transkripsiyon faktöründeki mutasyonlar, bazal transkripsiyon ve DNA
onarımını içerir ve β-talasemi fenotipiyle ilişkili trikotiyodistrofiye neden olur (3). β-talasemi
yi etkileyen gen değiştiriciler hastanın fenotipi için önemlidir. Birincil değiştiriciler, HBB’yi
etkileyen farklı gen bölgelerindeki mutasyonların (B0, B+,B++) konumu ilişkili fenotipik ciddiyeti
belirler. İkincil değiştiriciler; α/β globin dengesini bozan α-globin zincirlerinin miktarını
ve stabilitesini etkileyen gen ekspresyonu, γ-globin gen ekspresyonunda yer alan genlerin
HBS1L-MYB, BCL11A, KLF1 ve C1orf77’ etkisi olduğu durumlardır. Üçüncül değiştiriciler;
β-talasemili hastaların komplikasyonlarını etkileyen VDR, HFE gibi gen varyasyonlarıdır. (4).
Bu kadar geniş molelüler varyasyonları tanımlamak için, kullanılan moleküler genetik tanı
yöntemleri; bilinen mutasyonlar için, ARMS, ters nokta blot (RDB), bilinmeyen delesyon
mutasyonlar için Gap-PCR, MLPA ve nokta mutasyonlar için Sanger dizilimi kullanılır. Son
yılarda yeni nesil dizileme (YND) yöntemi, genetik varyantların hızlı, çoklu ve yüksek verimli
tespitine olanak sağlayan hedefe yönelik panel testleri, tüm ekzom ve tüm genom analiz
yöntemleri kullanılmaktadır (3,4). Bu çalışmada zor olguların genetiği gözden geçirilecek ve
merkezimizde genetik tanısı zor olgulardan örnekler verilecektir.