Türk Parası Kıymetini Koruma Kanunu (1567) - 32 Sayılı karar üzerinde yapılan değişikliklerin Türk uluslararası ticaret hacmi üzerindeki olası etkileri

Abstract

Gelişmekte olan ülkelerin stratejik kalkınma planlarını uygulama aşamasında ihtiyaç duydukları en önemli iki ekonomik enstrüman dış sermaye girdisi ve ihracat hacminin sürekli artan bir trende sahip olmasıdır. Dış yatırımların ya da dış kaynak finansman olanaklarının serbestçe yapılabilmesi için özellikle kur rejiminin serbestleştirilmesi ve dış yatırımların önündeki engellerin kaldırılması gerekmekteydi. Bu doğrultuda Türkiye’de 1930 yılında 1567 sayılı Türk Parası Kıymetini Koruma Kanunu çıkartılmıştır. 1567 Sayılı Kanun “kambiyo mevzuatının anayasası” olarak bilinmektedir. Kanunun amacı; yurtdışı ve yurtiçinde döviz kredisi kullanımlarına ilişkin bankalar ve finansal kuruluşlarca takip edilecek usul ve esasları düzenlemektir. 1567 Sayılı Kanun kapsamında 1989 çıkartılan “Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karar” ile Türk parasının kıymetini korumak amacıyla, Türk parasının yabancı paralar karşısındaki değerinin belirlenmesine, döviz ve dövizi temsil eden belgelere (menkul değerler ve diğer sermaye piyasası araçları dâhil) ilişkin tüm işlemlere düzenleme getirilmiştir. Ayrıca, dövizlerin tasarruf ve idaresine, Türk parası ve Türk parasını temsil eden belgelerin (menkul değerler ve diğer sermaye piyasası araçları dâhil) ithal ve ihracına, kıymetli maden, taş ve eşyalara ilişkin işlemlere, ihracata, ithalata, özelliği olan ihracat ve ithalata, görünmeyen işlemlere, sermaye hareketlerine ilişkin kambiyo işlemlerine ait düzenleyici, sınırlayıcı esaslar bu Karar ile tayin ve tespit edilmiştir. Gerek 1567 Sayılı Kanun gerekse de bu kanunun mütemmim cüzü olarak çıkartılan 32 Sayılı karar ile döviz ve efektif üzerindeki kısıtlamaların çoğu kaldırılmış, ithalat ve ihracat mevzuatı sadeleştirilmiş ve dış yatırımların önü açılmıştır. Özellikle, ihracat ve döviz kazandırıcı faaliyetlerin arttırılabilmesi için mal ya da hizmet ihracatı sonucunda yurda getirilmesi gereken dövizin taahhüt kapatma süresi uzatılarak sınır ötesi ticaret konuları ile iştigal olan firmalarımızın rekabet güçlerinin artması sağlandı (mal ve hizmet kalitesinin yanında). Ancak 32 Sayılı Karar ile ihracata sağlanan mevzuat kolaylığı yanında döviz ile borçlanmanın da yolu özellikle ithalat firmaları ve bankalar için açılmış oldu. Gerek firmalar gerekse banka ve finans kurumları döviz ve dövize endeksli yurtiçi/yurtdışı kredilere kolayca ulaşırken aynı zamanda da özellikle hammadde, makine teçhizat, ara mal, yüksek teknolojili ürünlerin ithalatı hızla artmış ve üretmek yerine ithalata bağımlı bir ülke haline gelmemizin de önü açılmış oldu. 32 Sayılı Karar sonrası, sermaye harekelerinin hızlı bir şekilde artması, serbest döviz kuru politikasının benimsenmesi, yabancı para cinsinden borçlanmanın kolaylaşması Türkiye’nin kur dalgalanmalarına yüksek oranda maruz kalmasına neden olmuştu. Özellikle Temmuz 2018 döneminde başlayıp hâlihazırda devam eden kur baskısı nedeni ile ekonomi dinamikleri olumsuz bir ivme kazanmış, özellikle döviz cinsinden borcu olan kurumların yaşam döngüsünü tehdit eder hale gelmiştir. Kamu otoritesi, döviz kurlarında meydana gelen yüksek paylı dalgalanma nedeni ile ekonomik büyümeye katkı sağlayan şirketlerin korunmasını sağlayabilmek amacı ile 32 Sayılı Karar’da Mayıs 2018 ve Eylül 2018 dönemlerin ciddi değişikliklere gitmiştir. Özellikle döviz ve dövize endeksli kredilerin kullanımı ve döviz kazandırıcı faaliyetlerin yurda getirilme sürelerinde çok ciddi değişikliklere gidilmiştir. Çalışmada, 32 Sayılı Karar’da yapılan köklü değişikliklerden öncesi ve sonrası ele alınmış ve bu değişikliklerin uluslararası ticaret hacmi üzerindeki olası etkileri tartışılmıştır.

The two most important economic instruments needed by developing countries during the implementation of strategic development plans are that foreign capital inflow and export volume have an ever-increasing trend. It was necessary to liberalize the exchange rate regime and to remove barriers to foreign investments in order to free foreign investments or financing of foreign funds. In this respect, in 1930, the Law No. 1567 on the protection of Turkish currency asset was enacted in Turkey. The Law No. 1567 is known as “the constitution of foreign exchange legislation”. The purpose of this law is to regulate the procedures and principles to be followed by banks and financial institutions regarding foreign exchange credit usage in Turkey and abroad. In order to protect the value of the Turkish currency, the value of the Turkish currency against foreign currencies, also the value of the documents representing the foreign currency (including securities and other capital market instruments) have been arranged with the “resolution 32 on the protection of the Turkish currency asset” which was issued in 1989 under the law No. 1567. In addition, the regulations governing the savings and administration of foreign currencies, the import and export of documents representing Turkish currency and Turkish currency (including securities and other capital market instruments), the transactions related to precious metals, stones and articles, export, import, import, property, invisible transactions, foreign exchange transactions related to capital movements have been determined by this decision. According to the Law No. 1567 as well as the Decree No. 32 of this law, most of the restrictions on foreign currency have been abolished, import and export legislation has been simplified and foreign investments have been opened. In particular, in order to increase export and foreign exchange earning activities, our firms, engaged in cross-border trade issues, have increased their competitiveness by extending the commitment period of the foreign currency that has to be brought to the country as a result of exports of goods or services (besides the quality of goods and services). However, with the decision No. 32 in addition to the ease of legislation provided for export, the way of borrowing with foreign exchange was opened especially for import companies and banks. Companies, banks, and financial institutions easily accessed foreign currency indexed domestic/foreign loans, and at the same time, especially raw materials, machinery equipment, intermediate goods, high-tech product imports increased, and instead of producing exported goods, the road to become a dependent country had been opened. After the decision No. 32, the rapid increase in capital movements, the adoption of the free exchange rate policy, the ease of borrowing in foreign currencies caused Turkey to be exposed to exchange rate fluctuations at a high rate. Especially in the period of July 2018, due to the ongoing foreign exchange pressure, economic dynamics gained a negative momentum; especially institutions with foreign currency debt have become threatened for their life cycle. In order to ensure the protection of companies contributing to economic growth due to the high share of fluctuation in foreign exchange rates, the public authority has executed serious changes in May 2018 and September 2018 in the decision No. 32. In particular, significant changes have been made in the use of foreign currency and foreign currency indexed loans and the time frame for bringing foreign currency generating activities to Turkey. In this study, the effects of these changes on foreign trade volume were discussed before and after the radical changes in decision 32.