Algılanan ebeveynlik tutumlarının psikolojik belirtiler üzerindeki etkisinde erkeklik rol normlarının aracı rolü

Abstract

Algılanan ebeveynlik tutumları çocukların kişilik gelişimlerini, kendini gerçekleştirmelerini etkileyen; ebeveynlerin çocuklar üzerindeki davranış biçimlerinin algılanış şeklidir. Ebeveynlik tutumları duygusal sıcaklık, aşırı koruyuculuk ve reddedicilik olarak değerlendirilmektedir (Dirik ve ark., 2015). Erkeklik toplumsal normların içerisinde zamanla inşa edilen bir kavramdır ve bu nedenle tanımının yapılması zordur. Araştırmada yer alan erkeklik rol normları ise Thompson ve Pleck (1986) tarafından ele alınan statü, sertlik ve kadınsılık karşıtlığından oluşan üç alt boyutuyla ele alınmıştır. Psikolojik belirtilerin içeriğini ise anksiyete, depresyon, olumsuz benlik, somatizasyon ve hostilite oluşturmaktadır. Çocuklar, anne babalarının sahip oldukları ebeveynlik tutumlarını model alma yolu ile öğrenebilir. Model alma, çocukluk dönemlerinden başlayarak hayatımızın geri kalanında da etkisini gösteren öğrenme biçimleridir. Toplumsal cinsiyet rolleri, anne baba figürünün model alınması ve davranışlarının taklit edilmesi sonucunda öğrenilebilmektedir. Anne babaların sahip oldukları ebeveynlik tutumları, çocuğa yönelik beklentileri, ebeveynlerin inanç ve davranışları çocuğun sosyalizasyonunda etkili olabilmektedir. Kadınlar ve erkekler sahip oldukları toplumsal cinsiyet rolleri sebebiyle farklı ebeveyn tutumlarına maruz kalmakta ve ebeveynlerinin tutumlarından etkilenebilmektedirler. Çocukluk dönemlerinden itibaren bireyin hayatını şekillendiren sosyal etkileşimlerin sonucunda birçok psikopatolojinin gelişmesine yol açan psikolojik belirtiler oluşabilmekte ve psikolojik belirtiler üzerinde bireyin sahip olduğu erkeklik rol normları etkili olabilmektedir Algılanan ebeveynlik tutumları ile psikolojik belirtiler arasındaki ilişkilerin ele alınması ve bu ilişkide erkeklik rol normlarının aracılık rolünü belirlemek araştırmanın temel amacını oluşturmuştur. Katılımcıların yaş, cinsiyet, yaşanılan şehir, anne eğitim durumu ve baba eğitim durumu gibi demografik değişkenler ile erkeklik rol normları arasındaki ilişkilerin incelenmesi de araştırmanın diğer bir amacını oluşturmuştur. Çalışma online anket yöntemiyle 18-49 yaş arası beliren yetişkinlik ve orta yaş döneminde yer alan 585 gönüllü katılımcı ile gerçekleştirilmiştir. Katılımcılara Demografik Bilgi Formu, Kısaltılmış Algılanan Ebeveyn Tutumları Ölçeği-Çocuk Formu, Erkek Rolleri Ölçeği, Kısa Semptom Envanteri uygulanmıştır. Araştırma kapsamında SPSS 26 programı aracılığı ile gruplararası karşılaştırmalar için bağımsız gruplar t testi, algılanan ebeveynlik tutumları, erkeklik rol normları ve psikolojik belirtilerin ilişkilerini belirlemek için pearson korelasyon analizi, psikolojik belirtileri yordayan değişkenler için regresyon analizi ve erkeklik rol normlarının aracı rolünü belirlemek için aracılık testleri analizleri gerçekleştirilmiştir.

Araştırmanın sonucunda erkeklik rol normlarını benimsemenin cinsiyet, yaş, yaşanılan şehir, anne eğitim durumu ve baba eğitim durumuna göre farklılaştığı bulgulanmıştır. Algılanan ebeveynlik tutumlarının psikolojik belirtilerle ilişkili olduğu bulunmuştur. Algılanan ebeveynlik tutumları alt boyutlarından reddedici anne ve reddedici baba algısının psikolojik belirtilerden hostilite üzerinde etkisi olduğu ve bu etkide sertlik normunu benimsemenin kısmi aracı rolü olduğu bulgulanmıştır. Çalışmanın algılanan ebeveynlik tutumları, erkeklik rol normları ve psikolojik belirtiler konularında Klinik Psikoloji literatürüne ve müdahalelerine katkı sağlaması öngörülmektedir.

Perceived parenting attitudes refer to the way parents' behaviors are perceived and influence children's personality development and self-actualization. Parenting attitudes are evaluated in terms of emotional warmth, overprotection, and rejection (Dirik et al., 2015). Masculinity is a concept constructed within societal norms and, therefore, challenging to define. The study focused on masculinity role norms, which encompass three sub-dimensions: status, toughness, and femininity opposition, as conceptualized by Thompson and Pleck (1986). Psychological symptoms include anxiety, depression, negative self-perception, somatization, and hostility. Children can learn their parents' parenting attitudes through observational learning, which continues to influence us throughout our lives. Socialization of gender roles, including the modeling of parental figures and imitation of their behaviors, contributes to the learning process. Parents' parenting attitudes, their expectations toward the child, and their beliefs and behaviors can significantly impact the child's socialization. Due to their assigned gender roles, women and men are exposed to different parenting attitudes and can be influenced by their parents' attitudes. Early social interactions shape individuals' lives, and the development of various psychopathologies can be attributed to these interactions. Additionally, individual masculinity role norms can have an effect on psychological symptoms. The main objective of the research was to examine the relationship between perceived parenting attitudes and psychological symptoms and determine the mediating role of masculinity role norms in this relationship. Another objective was to explore the relationships between participants' demographic variables, such as age, gender, city of residence, maternal education level, paternal education level, and masculinity role norms. The study was conducted using an online survey method and involved 585 voluntary participants aged between 18 and 49, representing adulthood and middle age. Participants completed the Demographic Information Form, the Shortened Perceived Parenting Attitudes Scale-Child Form, the Male Roles Scale, and the Brief Symptom Inventory. Data analysis included independent samples t-tests for intergroup comparisons using SPSS 26, Pearson correlation analysis to determine the relationships between perceived parenting attitudes, masculinity role norms, and psychological symptoms, regression analysis to predict psychological symptoms based on variables, and mediation tests to determine the mediating role of masculinity role norms. The findings of the study revealed that the adoption of masculinity role norms differed according to gender, age, city of residence, maternal education level, and paternal education level. It was found that perceived parenting attitudes were associated with psychological symptoms. Specifically, the perception of rejecting mothers and rejecting fathers had an impact on hostility, with partial mediation by the endorsement of toughness norms. The study is expected to contribute to the field of Clinical Psychology literature and interventions regarding perceived parenting attitudes, masculinity role norms, and psychological symptoms.