Modernin Üretiminde Kolektif Bir Yaklaşım: Antalya Yalı Apartmanı

Abstract

Cumhuriyet döneminin ekonomik gelişim politikalarında önemli bir yere sahip olan konut kooperatiflerinin Türkiye’deki ilk örneği Ankara’da 1934 yılında kurulan Bahçelievler Yapı Kooperatifi’dir. Kooperatifleşme kısa sürede başkentten tüm ülkeye yayılarak toplu konut üretimi için yaygın bir pratik haline dönüşmüştür. Türkiye’de modernleşme hareketi kapsamında benimsenen korporatist toplum ideali doğrultusunda kurgulanan kooperatifler toplumsal dayanışmanın sağlanmasını amaç edinmiştir. Antalya’nın ilk apartmanı, Yalı Apartmanı (Kırk Daireler) da 1957'de DSİ çalışanlarına konut imkânı sağlamak için kurulan Sucular Yapı Kooperatifi tarafından inşa edilmiştir. Kırk bağımsız birimden oluşan apartman yapısı, pilotiler üzerinde yükselen, boşaltılan giriş kotunda ve teras çatıda ortak kullanım alanları olan, serbest plan ve serbest cephe etkisinin görüldüğü modernist yaklaşımının yanı sıra bulunduğu coğrafyanın iklimsel verilerini de dikkate alan mekânsal özelliklere sahiptir. Yapının mimari dili, 2. Dünya Savaşı sonrasında hem dünyanın hem de Türkiye’nin mimarlık ortamında etkileri hissedilen, modernist mimar Le Corbusier’in Unité d’Habitation projesindeki tasarım yaklaşımı ile benzerlik göstermektedir. Temel tasarım ilkeleri ve mekânsal organizasyonu incelendiğinde, Yalı Apartmanı bu yaklaşımın küçük ölçekli, yerel bir yorumu niteliğindedir. Antalya Yalı Apartmanı’nın inşa sürecinde ve mimari dilinde görülen modernist yaklaşımı odağına alan çalışma, kentte bulunan arşivlerde yapıya ilişkin ulaşılabilen bilgileri derleyerek, eski kullanıcıları ile sözlü görüşmeler gerçekleştirerek, dönemin apartman yapılarını etkisi altına alan ve Yalı Apartmanı’nda da baskın olan mimari yaklaşıma ek olarak yapının çevreden gelen verileri yorumlama biçimini inceleyerek, yapının belgelenmeye değer özelliklerini araştırmaktadır. Bu çalışmanın amacı, kentsel dönüşüm projesiyle yıkımı gündemde olan yapının, kolektif bir üretim biçimi olarak kooperatifçilik yönteminin benimsendiği inşa sürecini ve sahip olduğu dönem özelliklerini belgelemek ve kentsel bellekteki yerine dikkat çekmektir.

The first example of housing cooperatives, which hold a significant place in the economic development policies of the Republican Turkey, was the Bahçelievler Cooperative in Ankara in 1934. Cooperatives spread from the capital to the country, becoming a common practice for mass housing. Cooperatives, aligned with the corporatist society ideal adopted within the context of the modernization movement, aimed to foster social solidarity. Antalya's first apartment building, Yalı Apartment (Kırk Daireler), was built in 1957 by Sucular Building Cooperative, established to provide housing opportunities for employees of DSI. The building embodies a modernist approach characterized by open plan, free facade, and considers the geographical data. Comprising forty units, the structure stands on pilotis, featuring shared spaces at the entrance and terrace levels. The architectural language of the structure bears resemblance to the approach of Le Corbusier's Unité d'Habitation, which has influences on the global as well as Turkey’s architectural milieu after the World War II. Upon analysing its design principles and spatial organization, Yalı Apartment is a local interpretation of this approach on a small scale. By compiling archival information, conducting interviews, and examining the architectural approach, this research aims to investigate the noteworthy features of the building. The primary objective of this study is the documentation of Yalı Apartment with its architectural characteristics and collective production process. Additionally, the study draws attention to the place of the apartment, currently under the threat of demolition due to an urban renewal project, within the urban memory by highlighting its historical and contextual significance.