Borç ödemeden aciz sebebiyle mirasçılıktan çıkarma halinde çocuk mallarını yönetme yetkisinin sınırlandırılması
Özet
Borç ödemeden aciz sebebiyle mirasçılıktan çıkarma, TMK m. 513 hükmünde düzenlendiği üzere (krş. Art. 480 ZGB ve § 2338 BGB) mirasbırakanın, borca batık altsoyunu saklı payının yarısından muaf tutarak onun doğmuş veya doğacak çocuklarını bu miktar bakımından mirasçı kıldığı maddî anlamda bir ölüme bağlı tasarruftur. Diğer bir ifadeyle, murisin, torunlarını borca batık çocuğundan koruması ve mallarını doğmuş veya doğacak torunlarının kazanması için vasiyet etmesi imkânıdır. 4721 Sayılı Türk Medeni Kanunu m. 352/I hükmü uyarınca çocuğun yasal temsilcileri hesap ve güvence vermeksizin çocuk mallarını yönetmek hakkına ve yükümlülüğüne sahiptirler. Bununla birlikte TMK m. 343/II hükmü uyarınca ana ve babanın çocuk malları üzerindeki yetkisine bakılmaksızın çocuk, borçlarından malvarlığı ile sorumludur. Hak ehliyetine sahip her kişi gibi çocuğun da malvarlığı ile sınırsız sorumlu olması, maddî durumu kötü olan yasal temsilcinin borçlarının çocuk mallarına sirayet etmesi tehlikesini de doğurmaktadır. Koruyucu ıskat ile mirasbırakanın ulaşmak istediği sonuç torunlarını yasal temsilcisinin borçlarından korumak ve onlara bazı aktif değerleri ihdas etmektir. Fakat TMK m. 352 vd. hükümlerinde çocuğun yasal temsilcisine çocuk mallarının yönetimi bakımından geniş yetkiler tanınmıştır. Çocuğun borca batık haldeki yasal temsilcisinin çocuk mallarını yönetme yetkisinin bu denli geniş olması da bir diğer tehlike sebebidir. Ana babanın yönetim hakkına hâkim müdahalesi ise TMK m. 360 hükmünde düzenlenmiştir. Bu yetkiler TMK m. 363 hükmünde ana ve baba vekil gibi sorumlu tutularak sınırlandırılmıştır. TMK m. 361 hükmünde çocuk mallarının tehlikeye düşmesi halinde hâkim kararıyla çocuk mallarının yönetiminin bir kayyıma devredilmesi düzenlenmiştir. Buna göre çocuk mallarının tehlikeye düşüp düşmediğini hâkim takdir edecektir. Bu yola kimin hangi hallerde başvuracağı hükümde açıkça düzenlenmemiş olup yoruma muhtaçtır. Kanımızca koruyucu ıskata yönelik ölüme bağlı tasarrufta bulunulması hâkimin takdir yetkisini kullanmasına ihtiyaç duyulmaksızın TMK m. 361 hükmünün uygulanmasına hukukî dayanak teşkil etmektedir. Bu durum favor testamenti ilkesinin de bir gereğidir.
