Kanser tedavisi ilişkili mukozit/stomatit gelişen kanser hastalarında semptom triyajı
Özet
Kanser tedavisi ilişkili oral mukozit/ağız yaraları/stomatit, hastalarda ağrı, yemek yememe, kilo kaybı, lokal enfeksiyon gibi sorunlara yol açarak oral kaviteyi ve tüm gastro-intestinal sistemi olumsuz etkilemektedir. Bununla birlikte şiddetli mukozit, kanser hastalarının yalnızca yaşam kalitesini değil aynı zamanda tedavi sonuçlarını olumsuz etkilemekte, hastanede kalış süresinin uzamasına neden olmakta ve kanser yükünü de arttırmaktadır. Sağlık alanındaki tele-teknolojik yeniliklerden birisi olan telefonla semptom triyajı uygulaması, hastalar ve sağlık profesyonelleri için büyük kolaylıklar sağlamaktadır. Bu uygulama yeterli desteği olmayan (öz-bakım yetersizliği, bakım verenin yardım eksikliği ve/veya hastane, klinik ve kanser tedavi merkezlerine erişimi sınırlı olan vb.) ya da kanser ve tedavi nedeniyle semptom yaşayan kanser hastalarının bakımında ve gerekli kaynaklara yönlendirilmesinde sıklıkla kullanılmaktadır. Telefonla semptom triyajı uygulamasında sorunların çözümünde kanıt temelli semptom triyaj protokolleri/rehberleri kullanılmaktadır. Onkoloji hemşireleri kanser hastalarına uzaktan telefonla destek sağlayarak semptomun değerlendirilmesi, triyaj yapılması ve semptom yönetimine rehberlik eden bu protokolleri kullanmaktadırlar. Ağız yaraları/stomatit Yönetim Rehberi, kemoterapi tedavisi uygulanan kanserli hastalarda uzaktan telefonla destek sağlamak üzere ağız yaraları/stomatit değerlendirilmesi, triyajı ve yönetiminde yol gösteren bir rehberdir. Rehberde öncelikle semptom ayrıntılı bir şekilde tanımlanmakla birlikte ağız yaraları/stomatit yaşayan bireyin adı, soyadı, cinsiyeti, arama tarih ve saati yer almaktadır. Ağız yaraları/stomatit Yönetim Rehberi beş bölümden oluşmaktadır: 1. Ağız yaralarının şiddetini değerlendirme: Bu bölümde ağız yaralarının şiddeti ve ağız yaraları nedeniyle yaşanan endişe düzeyi değerlendirilmektedir. Bunlara ek olarak yara/ülser/bülün ne kadar olduğu, kanamanın, ağrının, kırmızı ya da beyaz düzensiz alanların, ağız kuruluğunun olup olmadığı, yeme-içmeye ilişkin sorun yaşayıp yaşamadığı, bir-iki hafta içinde istemsiz kilo kaybının olup olmadığı, nefes almaya ilişkin sorun yaşayıp yaşamadığı ve ağız yaralarının evde/işte günlük işlerini etkileyip etkilemediği sorgulanmaktadır. 2. Ağız yaralarının şiddetine göre semptom yönetimi için hasta triyajı: Oral mukozit/stomatite ilişkin hasta sorgulandıktan sonra bireyin verdiği cevaplar doğrultusunda mukozit 1-Hafif, 2-Orta ve 3-Şiddetli olarak değerlendirilmektedir. Bu doğrultuda: mukozit hafif ise hastalarda öz bakım stratejileri ve ilaç kullanımı sorgulanmaktadır. Mukozit orta düzeyde ise hastalarda öz bakım stratejileri ve ilaç kullanımı sorgulanmakta ve hastalar mukozit/stomatit kötüleşirse, yeni bir semptom oluşursa ya da herhangi bir gelişme yoksa 1224 gün içerisinde tekrar araması önerilmektedir. Oral mukozit şiddetli düzeyde ise acil tıbbi yardıma başvurması konusunda yönlendirilmektedir. 3. Ağız yaraları için kullanılan reçeteli/reçetesiz ilaçları ve/veya bitkisel takviyeleri inceleme: Bireyin kullandığı reçeteli/reçetesiz ilaç ve/veya bitkisel takviyeler sorgulanmaktadır. 4. Öz-bakım stratejilerini inceleme: Bu bölümde ağız yaralarına yönelik alınabilecek önlemler, mukozit/stomatit geliştiğinde yapılan uygulamalar sorgulanmakta ve mukozite yönelik bireyin talebi doğrultusunda detaylı bilgilendirme sağlanmaktadır. 5. Semptom triyaj planı: Bu bölümde ise mukozit yaşayan birey ile kararlaştırılan triyaj planı yer almaktadır. Birey kararlaştırılan plan doğrultusunda yönlendirilmektedir. Sonuç olarak, bu uygulama kanser tedavisi ilişkili oral mukozit/stomatit yaşayan kanser hastalarının onkoloji hemşiresine telefonla ulaşmalarında, gereksinimlerine yönelik kanıta dayalı “Ağız Yaraları/Stomatit Yönetim Rehberi” doğrultusunda yönlendirilmelerinde, gerekli durumlarda sağlık kuruluşlarına başvurmalarında, kanser tedavisi ilişkili oral mukozitin/stomatitin evde telefon desteği ile yönetilmesinde, öz-bakım gücünün ve yaşam kalitesinin artırılmasında hasta ve ailelerine olumlu katkılar sağlamaktadır.
