Bir zayıf yargısal denetim yöntemi örneği olarak Kanada Haklar ve Özgürlükler Beyannamesi’nin 33. Maddesi’nin (askıya alma hükmü) değerlendirilmesi

Abstract

Kanada Haklar ve Özgürlükler Beyannamesi’nin 33. maddesiyle parlamentoya tanınmış olan temel hak ve hürriyetlere dair güvenceleri askıya alma yetkisi yeni bir yargısal denetim modeli yaratmıştır. Bu modelde mahkemeler yasama işlemlerinin yargısal denetimini yapmakta ancak mahkemelerin verecekleri kararlar ya da mahkemelerin denetim yetkisi parlamento tarafından askıya alınabilmektedir. Kanada’nın 1982 tarihli Anayasası’nın yapımı sürecinde eyaletler ve federal hükümet arasındaki pazarlıkların sonucu olarak Beyanname’ye eklenen 33. madde, anayasa yargısına getirilen çoğunluk karşıtlığı eleştirisine bir cevap; parlamento üstünlüğü ile yargısal denetimi uzlaştıran bir yöntem olarak düşünülmüştür. 33. madde hem federal hem eyalet yasama organlarına olağan dönemlerde, salt çoğunlukla beş yıl süreyle temel haklardan bir kısmı için yargısal denetimi askıya alma yetkisi tanımaktadır. 33. maddenin metrukiyete düşmesi nedeniyle Kanada’da her ne kadar hukuken zayıf bir yargısal denetim sistemi kurulmuş olsa da uygulamada Kanada mahkemelerinin yetkisinin Amerika Birleşik Devletleri’ndekilerden farklı olmadığı iddia edilmiştir. Bununla beraber son yıllarda madde daha sık gündeme gelmeye başlamıştır. Maddeye getirilen en önemli eleştiri, askıya alma yetkisinin temel hak ve hürriyetleri koruma rejimini neredeyse çalışmaz hale getirebileceğidir. Yasama çoğunluğuna hakları askıya alma yetkisi verilmesi sert anayasaların hedefledikleri korumanın tam tersine çalışmaktadır. 33. maddeyi savunan yazarların temel dayanakları ise demokratik karar alma mekanizmalarına öncelik vermesidir.

Override power given to the parliament by section 33 of the Canadian Charter of Rights and Freedoms created a novel judicial review system. In this model courts can rule on the conformity of the acts to a constitution or a rights charter, but their decisions can be overridden by the parliament. This model is named as “weak-form judicial review” or “New Commonwealth Model”. Section 33. empowers the legislative bodies of both the territories and the federal government to override judicial review for a period of five years. Disuse of override clause construed as a constitutional convention against its use, and it has been argued that although Canada has a de iure weak-form judicial review system because of disuse of section 33, de facto Canadian courts enjoy Powers like their counterparts in the USA. Most powerful criticism levelled at the section is that the override power can render protection system of fundamental rights useless, and the override power given to the parliamentary majorities is in conflict with the aims of an entrenched constitution. Defenders of the section mainly rely on its empowerment of the democratic decision-making process over unelected judges.