Türkiye'nin "anayasal zorlama" ile sınanması

Abstract

Siyasi aktörlerin, üzerinde uzlaşılmış olan teamülleri ya da anayasa yorumlarını tartışmaya açan ve tartışmanın karşı tarafınca teamül ya da anayasayı ihlal ettiği savunulan davranışlar Amerika Birleşik Devletleri’nde “anayasal zorlama” olarak adlandırılmaktadır. Başkanlık sistemi ve çerçeve anayasa ABD’de anayasal zorlama alanlarını arttırmaktadır. Türkiye’de de zaman zaman ortaya “anayasal zorlama” siyaseti çatışmacı bir üsluba taşımaktadır. 2007 Cumhurbaşkanlığı seçimleri sırasında Anayasa’nın 96. maddesine muhalefetçe getirilen yorum ile seçim sürecinin tıkanması ve 2015 yılında yapılan milletvekili genel seçimlerinden sonra hükümetin kurulmayarak seçimlerin yenilenmesi kararı, “anayasal zorlama” örneği olarak karşımıza çıkmaktadır. Her iki örnekte de 2017 öncesi 1982 Anayasası’nın temel ilkelerinden birisi olduğu kabul edilen rasyonelleştirilmiş parlamentarizm ile çelişen yorumlar kabul edilmiştir.

Political claims and practices that are in tension with constitutional conventions and constitutional interpretations which are not previously challenged, and often conceived as in direct breach of the convention or the constitution by the other parties are named as “constitutional hardball” in the USA. Presidential system and the framework constitution exacerbates the problem by creating more opportunities for constitutional hardball. Constitutional hardball moves the political discourse to an adversarial tone. Interpretation of the pre-2008 article 96 of the 1982 Constitution by the opposition in way that created a deadlock on election process of the President and the early elections called by the executive without even a vote of no confidence are two examples of constitutional hardball in Turkey. In both examples interpretations that are in tension with the presumption that 1982 Constitution created a rationalized parliamentary system before 2017 amendments had been used.