Tarihi kırsal peyzajlarda ilişki ağları: Antalya, Elmalı, Özdemir (Gilevgi) köyü

Abstract

Kırsal alanlarda doğal koşullar geçim kaynağını belirler ve insanlar coğrafyanın tüm potansiyelini kullanmak için sürekli hareket halindedir. Farklı alanlarla ilişki kurarak doğal alanları şekillendirirler. Tarihi kırsal peyzajlar, geçmişten günümüze insanların yerle kurdukları ilişkiyi göstermektedir. Bu alanları oluşturan, kullanan ve zaman içinde dönüştüren sosyal yapıların, ekonomik, üretim ve kültürel organizasyonların somut örnekleridir. İnsanın doğa ile olan bu yoğun ilişkisi, sosyo-kültürel, ekonomik ve fiziksel yapıların birbiriyle farklı etkileşimi sonucunda farklı yerel kimliklerin oluştuğu yerleşim özelliğini ortaya çıkarır. Çok katmanlı değerlere sahip olan ve hızla yok olan bu alanların belgelenmesi ve korunması büyük önem taşımaktadır. Antalya ili Elmalı ilçesi kırsal alanı, Teke Yaylası olarak adlandırılan Toros Dağları üzerinde yaklaşık 1100 m yükseklikte yer almakta ve birçok tarihi kırsal peyzaj özelliğini barındırmaktadır. Çöküntü ovalarında tarım yapılırken, dağlar yayla olarak kullanılmakta ve tarih boyunca üretim farklı kotlarda devam etmektedir. Elmalı kırsal yerleşmeleri hem kendi yakın çevresi içinde hem de diğer yerleşmelerle yoğun bir ilişki içindedir. Bu bağlamda tüm bu ilişki ağı belirlenmiş ve Elmalı Ovası'nın bir parçası olan Müren Ovası ile Bey Dağları'nın Elmalı yönüne bakan yamacında yer alan Özdemir (Gilevgi) köyü üzerinde örnek bir dijital belgeleme çalışması yapılmıştır. Elmalı-Korkuteli sınırında yer alan, bahçeleri/bağları, yaylaları, meraları ve kırsal/yerel mimari örnekleriyle bu kırsal alandaki ilişki ağı ortaya koyulmuştur. Günümüzde herhangi bir koruma çalışmasının yapılmadığı bu köy, kırsal alanlarda tarihsel katmanlaşmanın ve farklı alanlarla olan ilişkisinin gözlemlenebildiği örneklerden biridir.

In rural areas, natural conditions determine the livelihood and people are constantly on the move to use the full potential of geography. They shape the natural sites by establishing relationships with different areas. Historic rural landscapes show the relationship that people have established with the place from the past to the present. They are concrete examples of social structures, economic production and cultural organizations that create, use and transform these areas over time. This intense relationship of human with nature reveals the characteristics of a settlement where different local identities are formed as a result of the different interaction of socio-cultural, economic and physical structures with each other. It is of great importance to document and preserve these areas, which have multi-layered values and are rapidly disappearing. The rural area of Elmalı district of Antalya is located at an altitude of approximately 1100 m on Taurus Mountains called Teke Highland and bears many historic rural landscape features. While agriculture is carried out in the depression plains, the mountains are used as highland/ plateaus and production continues in different levels through out the history. Elmalı rural settlements have an intense relationship both within their own nearby surroundings and with other settlements. In this context, all this relation network was determined and an exemplary digital documentation study was carried out Müren Plain which is a part of Elmalı Plain and on Özdemir (Gilevgi) village, which is located on the slope of the Bey Mountains facing Elmalı direction. The relation network in this rural area which is located on Elmalı-Korkuteli border, with its gardens/vineyards, highland/ plateaus, pastures and examples of rural/vernacular architecture has been revealed. This village, where no conservation study has been carried out today, is one of the examples where historical stratification in rural areas and the relationship with different areas can be observed.