Alman hamamböceği (Blattella germanica) ile mücadelede böcek gelişim düzenleyicilerin kullanım olanakları

Abstract

Kent ekosisteminde önemli bir halk sağlığı zararlısı olan Alman hamam böceği (Blattella germanica L.) virüs, bakteri vb. pek çok patejonik organizmanın mekanik vektörlüğünü yapmaktadır. Hamam böceği mücadelesinde ağırlıklı olarak kontak etkili sentetik piretroitler (Alfa-cypermethrin, Permethrin, Deltamethrin vb.) ve jel formülasyonuna sahip insektisitler (İmidacloprid, Fibronil vb.) kullanılmaktadır. Son yıllarda insektisitlerin bilinçsiz ve aşırı kullanımı sonucu hamam böceklerin kullanılan bu insektisitlere karşı direnç geliştirdiği birçok çalışmada rapor edilmiştir. Zararlılarla mücadelede büyük probleme neden olan direncin üstesinden gelmek için bilim insanları farklı etki mekanizmasına sahip insektisitlerin hamam böcekleri üzerinde toksik etkilerini araştırmaya yönelmişlerdir. Tarım ve halk sağlığı zararlıları ile mücadelede kullanılan insektisitlerin önemli bir grubunu böcek gelişim düzenleyicileri oluşturmaktadır. Halk sağlığı zararlılarından özellikle sivrisinek ve ev sineği larvalarına karşı böcek büyüme düzenleyicileri kullanılmaktadır. Böcek büyüme düzenleyicileri böceklerin normal büyüme ve gelişmelerini bozarak etki gösterirler. Bu gruptaki insektisitler kitin sentez inhibitörleri ve juvenil hormon analogları olmak üzere iki gruba ayrılır. Kitin sentez inhibitörlerinin hedef bölgesi böceğin dış iskeletini oluşturan kitin tabakasıdır. Bu insektisitler kitin sentetaz enzimini bozarak kitin tabakasının yapısında yer alan N-asetilglukozamin molekülünün oluşumunu engeller. Böylelikle böceğin deri değiştirmesini engelleyerek ölmesine neden olur. Juvenil hormon analogları ise böceklerin larva evresi üzerinde metamorfozu etkileyerek gelişimi geciktirirken, ergin evresinde ovaryum ve yumurtaların gelişmesini etkilemektedir. Bu çalışmada, Alman hamam böceklerinin erginleri böcek gelişim düzenleyicileri grubunda yer alan diflubenzuron insektisitine maruz bırakılmış ve diflubenzuron’un yumurta paketi (ooteka) oluşumu ve ooteka açılımı üzerindeki toksisitesi ile ilgili ön bulguları sunulmuştur. Elde ettiğimiz bulgulara göre sıvı veya katı besininde diflubenzuron tüketen hamamböceklerinde yumurta verimi, yumurtadan nimf çıkış oranları azalmıştır.